Fitalatlar, esnekliği arttırmak için yaygın olarak kullanılan kimyasal maddelerdir. Fitalatlar en yaygın şekilde, polivinil klorür (PVC) ürünlerin üretiminde kullanılmaktadır. Günümüzde PVC, en yaygın kullanılan ikinci plastik türüdür.
Genel olarak fitalatlar, inşaat malzemelerinde, ambalaj mazlemelerinde, borularda ve elektrik tesisatında ve daha binlerce üründe kullanulmaktadır. Duvar kaplamalarınday, er döşemelerinde, masa örtülerinde, mobilya döşemelerinde, duş perdelerinde, halı döşemelerinde, bahçe hortumlarında, yağmurluklarda, oyuncaklarda, ayakkabılarda, otomobil döşemelerinde, medikal tüplerde ve kan saklama torbalarında kullanılmaktadır. Bazı fitalat türleri kozmetiklerde, ojelerde, saç ürünlerinde, cilt bakım ürünlerinde ve hatta bazı ilaçlarda da kullanılmaktadır.
Ancak zaman zaman güvenlik vesağlık endişeleri ile bazı fitalat türlerinin kullanımı yasaklanmakta veya sınır getirilmektedir. Örneğin, oyuncaklarda ve çocuk bakım ürünlerinde yüzde 0.1 seviyesinden büyük konsantrasyonlarda üç tür fitalat kullanımını yasaklanmıştır. Ayrıca, bebek ve çocuk bakım malzemelerinde bazı tür fitalat kullanımına kısıtlamalar konmuştur.
Bugün hala fitalat ve fitalat ikamelerinin yarattığı sağlık risklerini incelemek ve yasaklamaların devam edip etmeyeceğine ya da başka herhangi bir fitalat kullanımının uygun olup olmadığına kadar vermek üzere komisyonlar kurulmakta ve araştırmalar yapılmaktadır.
Birçok fitalat türü yiyecekler ile insan vücuduna geçmektedir. Ayrıca kişisel bakım ürünlerinin kullanımı ve soluma da bazı fitalatlar için ana maruz kalma yollarıdır. Bir annenin vücudundaki fitalatlar anne sütüne geçebilmektedir. Bebekler ve küçük çocuklar, fitalat içeren plastiklerden yapılmış oyuncakları emerek fitalatlara maruz kalabilirler. Kısaca fitalatlar, çeşitli tüketici ürünlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır ve bir birçok yoldan insan vücuduna girmektedir.
Fitalatlar, sentetik kimyasallar sınıfına girmektedir ve her yıl büyük oranlarda üretilmektedir. Fitalatların PVC’ye eklenmesi ile birlikte, bu kırılgan plastik daha esnek ve dayanıklı hale getirilmiştir.
Fitalatlar üreme ve gelişimsel etkileri olan toksik maddeler olarak tanımlanmaktadır. Ancak toksisite seviyeleri, fitalat yapısına bağlı olarak değişmektedir. Ayrıca bazı fitalat türleri kanserojenler olarak sınıflandırılmıştır.
Fitalatlar, PVC polimerine kimyasal olarak bağlanmamaktadır. Bu nedenle zaman içinde ürünlerden özellikle ısı içeren koşullar altında sızarak, havaya, suya, yiyeceğe, toza, toprağa, canlı organizmalara ve diğer ortamlara yayılmaktadır.
Bugün için altı fitalat türü, ABD’de ve Avrupa Birliği ülkelerinde üretilen çocuk ürünlerinde yasaklanmış olsa da dünyanın birçok yerinde oyuncak yapımında hala kullanılmaya devam etmektedir. Ayrıca, çocuklar, kozmetik ürünlerindeki fitalatlara ve oje, losyon, şampuan, sabun ve saç spreyi gibi kişisel bakım ürünlerine maruz kalmaya devam etmektedir. Sırt çantaları, öğle yemeği kutuları, şemsiyeler, yağmurluklar, botlar, el çantaları ve terlikler gibi PVC’den üretilen malzemeler de fitalatlar içermektedir.
Plastik borular, saklama torbaları, yer karoları, otomotiv parçaları, yiyecek paketleri, boyalar, ev eşyaları, farmasötik kaplamalar, elektrik kabloları ve medikal cihazlar gibi daha birçok malzeme fitalat içermektedir.
Fitalatların insan sağlığı üzerindeki başlıca etkileri, üreme anormallikleri ve gelişimsel etkilerdir. Fitalatlara maruz kalma ile erkek üreme bozukluğu, sperm hasarı, doğurganlık bozukluğu, kadın üreme sistemi hastalıkları, erken ergenlik, astım ve tiroid rahatsızlıklar ortaya çıkmaktadır. Akciğer, karaciğer ve böbrekler üzerinde de olumsuz etkiler gözlenmektedir.
Ayrıca fitalatlar, üretimde fitalat kullanan işletmeler civarında, su ve kara ekosistemleri için risk oluşturmaktadır. Bazı fitalat çeşitleri biyobirikimlidir ve suda yaşayan organizmalarda tespit edilmiştir. Balıklarda endokrin bozucu etkiler görülmektedir. Kuşlar ve memeli hayvanlar, besin zinciri maruziyetinden etkilenmektedir.
Bugün fitalatlar yerine kullanılacak başka kimyasalların arayışı sürmektedir. Örneğin alternatif yumuşatıcılar olarak bir takım maddeler, oyuncaklar, çocuk bakım ürünleri, medikal cihazlar ve bazı kozmetik ürünlerde fitalat yerine kullanılmaya başlanmıştır.
EUROLAB, çok sayıda laboratuvar hizmetleri kapsamında fitalat test hizmetleri de vermektedir. Bu testler sayesinde işletmeler daha etkin, yüksek performanslı ve kaliteli test hizmetleri almış olmakta ve müşterilerine, güvenli, hızlı ve kesintisiz hizmet vermektedir.
Laboratuvar hizmetleri kapsamında verilen fitalat test hizmetleri yanı sıra EUROLAB, başka test hizmetleri de vermektedir.